Таным

Қазіргі уақытта ҚР президенті Қ.К. Тоқаевтың тапсырмасымен ХХ ғасырдың 20-50 жылдары аралығында Қазақстанда саяси қуғын-сүргінге ұшыраған азаматтарды толықтай ақтау мәселесімен мемлекеттік комиссия тікелей айналысу үстінде. Комиссияның бағыттарының бірі- еліміздің тәуелсіздігі мен тұтастығы үшін күрес жолында жазаға ұшырағандарды анықтай отырып, оларды толықтай ақтау болып табылады. Осы мәселеге байланысты Атырау өңірлік комиссиясы құрамында жұмыс істеудің барысында облыстық мұрағаттың №2 қорының № 6 ісінен 1923 жылы сайлау құқығынан айырылған тұлғалар тізімін зерттеу кезінде Алашорда қозғалысына және «контрреволюциялық бүлікке» қатысушылардың, бұрынғы ақ офицерлер мен болыстардың, старшиналардың, кулактардың, барлығы 280 адамның аты-жөні берілген ерекше құжатты кездестірдік.

Бүгінгі таңда ұлт-азаттық көтерілістер мен қозғалыстардың тарихын тың архив құжаттары негізінде кешенді түрде зерттеуді, жаңаша тұрғыдан зерделеуді жүзеге асыру қажет. Қазақ елінің тарихындағы отарлау заманында тіні ешқашан үзілмеген, сабақтаса өрілген азаттық үшін 300-ден астам көтеріліс ұлы дала төсін шарпыған екен. Ал қазіргі жаһандану дәуірінде азаттық қозғалысы барысында халқымыздың ұлттық мемлекеттік идеясы төңірегінде топтастыру формалары мен әдістері, осы жолда ұланғайыр қызмет атқарған тарихи тұлғалардың өмірі мен қоғамдық-саяси қызметі туралы мағлұматтарды ғылыми тұрғыдан жүйелеп, ұрпақтан-ұрпаққа жеткізу еліміздің ішкі, сыртқы саясатына толықтай сай келеді.

Қазақ халқы о бастан жылқы малын ерекше қадірлегені мәлім. Ал, атқа міну мәдениеті адамзат тарихында өшпес із қалдырып, бабаларымыздың өз дәуірінде адам айтқысыз үстемдікке ие болғаны өткен өмірімізден белгілі. Ең алғаш атқа міну мәдениеті қазақ жерінде басталғаны Ботай қонысында жүргізілген қазба жұмыстары кезінде табылған жылқы сүйектерін зерттеу негізінде дәлелденіп отыр.

Михаил Шолохов біздің өңірге бірнеше мәрте сапарлап келіп, біраз шығармасын осы маңда қағазға түсірді. Оны газет-журналдарда жарияланған мақала-материалдардан, естеліктерден оқып, біліп жүрміз. Ол Бәйтерек ауданына қарасты Дариян ауылдық округінде бір жыл төрт айға жуық уақытын өткізген.

Қазақта «Өткенсіз бүгін, бүгінсіз ертең жоқ» деген сөз бар. Мынау құс қанаты талатын ұшы-қиыры жоқ ұлы далада бір шаңырақтың емес, үлкен бір рулы елдің өсуіне жол салған, ардақты да аруақты, дана аналарымыз аз болмаған ғой. Солардың бірі Ақмаңдай әже десек артық айтпаған болар едік.Осыдан отыз жыл бұрын еліміз тәуелсіздікке қол жеткізген тұста атадәстүріміз бен салтымызды, дініміз бен тілімізді, әдет-ғұрпымыз бен төл тарихымызды түгендеп, ұлттық санамызды қайта жаңғырта бастадық. «Жеті атасын білген ұл жеті жұрттың қамын жер» дегендей, өткенімізге көңіл бөлдік. Бір сөзбен айтқанда, өшкеніміз жанып, өлгеніміз тірілді. Сол 1990 жылдары бағзы замандардан бері жалғасып келе жатқан, бұрынғы өткен қасиетті, белгілі ата-бабаларымыздың есімін ардақтап, кейінгі ұрпаққа дәріптеу мақсатында ас беру, түнек салу, белгі қою, ескерткіш, мазар орнату іс-шаралары қолға алына бастағаны баршамызға белгілі. Бұл сол кездегі аға буынның бастамасымен, орта буынның қолдауымен, кейінгі жас буынның көмегімен атқарылған, тәрбиелік-тағылымдық мәні бар, елдің немесе ағайын-туыстың ынтымағы мен бірлігін көрсеткен, үлгі аларлық игілікті істердің бірі болғаны айдан анық. Бұл өнегелі дәстүр қазірде өз жалғасын тауып келеді.